JPII
Het leven van de Heilige Johannes Paulus II
Door Michel Remery pr.
Een grote fanclub
Miljoenen mensen kwamen bijeen op de begrafenis van Paus Johannes Paulus II in 2005 en later voor zijn zalig- en heiligverklaring. Wat bezielde al deze mensen, onder wie verrassend veel jongeren, om urenlang de hitte en drukte te trotseren, ruim zes jaar na zijn dood? Bijna niemand van hen had Johannes Paulus II ooit werkelijk gesproken. Hun ervaring met hem was beperkt tot een blik vanuit de verte of, voor de zeer gelukkigen, tot een snelle handdruk. Toch hadden ze deze man in hun hart gesloten.
Zijn geheim? Hij hield niets voor zichzelf. Iedereen die naar hem luisterde voelde dat hij echt om hen gaf en een ieder het ware gelukt toewenste. In alles wat hij zei en deed was Johannes Paulus II gericht op Jezus, met wie hij een heel persoonlijke relatie had. “Wie Mij ziet, ziet de Vader”, zei Jezus (Joh 14,9). Deze heilige Paus liet op zijn beurt Jezus zien. Vanaf het begin van zijn Pontificaat wist hij tot het hart van de mensen te spreken: “Opent de deuren wijd voor Christus!”, zei hij met stemverheffing bij de aanvaarding van zijn Pausschap. “Weest niet bang!” riep hij tot de menigte op het St. Pietersplein. En vanaf het begin had JP2, zoals hij wel liefdevol door hen genoemd werd, een bijzondere boodschap voor de jongeren: “Jullie zijn de toekomst van de wereld en de hoop van de Kerk! Jullie zijn mijn hoop!” (22 okt. 1978).
Lolek
Karol Józef Wojtyła werd op 18 mei 1920 geboren in het Poolse Wadowice. Vanaf zijn vroegste jeugd hield Lolek, zoals hij door zijn vrienden genoemd werd, erg van sport. In 1938 ging hij naar Krakau om daar filologie (taalkunde) te studeren. Daarnaast was hij een enthousiast schrijver, dichter en theateracteur. Een jaar later vielen de nazi’s Polen binnen en werd hij gedwongen tot jarenlang zwaar handwerk in een steengroeve. Samen met anderen richtte hij in het geheim een theater op. In tegenstelling tot sommige van zijn vrienden wilde hij op deze wijze een geweldloos protest tegen de bezetter laten horen. Toen hij in 1942 ontdekte dat God hem riep om priester te worden werd hij student aan het clandestiene seminarie van Krakau.
Na de oorlog werd Karol Wojtyła op 1 november 1946 tot priester gewijd. Kort daarna werd hij naar Rome gestuurd om te studeren, waar hij in 1948 zijn doctoraat in de theologie verdedigde. Tijdens de zomermaanden bezocht hij onder andere Frankrijk, België en Nederland. In een artikel maakte hij een interessante vergelijking tussen deze landen. In Frankrijk merkte hij dat vooral geestelijke groei van belang was voor de katholieken. Daarentegen zochten de inwoners van de Lage Landen het meer in uiterlijke en praktische zaken zoals het opzetten van een eigen vakbeweging. Zou dat de reden zijn dat in Frankrijk in de jaren ’70 nieuwe kerkelijke bewegingen opbloeiden, terwijl de Nederlandse Kerk verdeeld raakte door polarisatie?
‘Oom’ Karol
Na zijn studie werd Wojtyła aangesteld als priester in verschillende parochies en als kapelaan aan de universiteit. Kapelaan Wojtyła trok veel op met studenten en regelmatig organiseerde hij wandel-, ski- en kajaktochten door de bergen. Op een eenvoudig altaar van stenen of een omgekeerde kajak werd dagelijks de H. Eucharistie opgedragen. Tijdens de tochten werd uitgebreid gesproken over alle mogelijke thema’s van het geloof en het dagelijks leven van de jongeren. Ze konden alles vragen aan hun wujek (oom) Karol en hij gaf openhartig antwoord. Later kreeg hij van zijn bisschop een studieopdracht. In 1953 verdedigde hij zijn doctoraat in de filosofie en werd professor moraaltheologie en sociale ethiek. Zowel aan de universiteit als in het seminarie bleef hij in gesprek met jonge mensen.
In 1958 werd Wojtyła benoemd tot hulpbisschop van Krakau. Als bisschop nam hij tussen 1962 en 1965 deel aan de grote kerkvergadering van het Tweede Vaticaans Concilie. Hier maakte hij een bijzondere indruk op de andere bisschoppen door zijn kennis, zijn manier van denken en vooral door zijn innemende persoonlijkheid. In 1964 werd hij benoemd tot aartsbisschop van Krakau en drie jaar later werd hij tot kardinaal verheven. Kardinaal Wojtyła werd een groot tegenstander van het communisme. Voortdurend bleef hij pleiten voor vrijheid, mensenrechten en de positie van de Kerk.
https://www.youtube.com/watch?v=kz25FHjurLchttps://www.youtube.com/watch?v=dgahCODIUTU
Johannes Paulus II
Twintig jaar na zijn bisschopswijding, op 16 oktober 1978, werd kardinaal Wojtyła gekozen tot Paus. Hij was de eerste niet-Italiaanse Paus sinds de Nederlander Adrianus VI in 1523 was gestorven. De onbekende Poolse Paus Johannes Paulus II maakte meteen bij zijn eerste toespraak een bijzondere en menselijke indruk, toen hij de menigte op het St. Pietersplein vroeg: “als ik fouten maak in uw, nee onze taal, verbetert u mij dan”. Zijn bijzondere vertrouwen op de voorspraak van Maria toonde hij door de grote M in zijn Pauselijk wapen en in zijn wapenspreuk Totus Tuus (geheel de uwe), Maria.
De eerste van zijn honderden reizen bracht Johannes Paulus II naar Midden-Amerika, waar hij de wereld een nieuwe manier van Paus-zijn toonde. Door zijn aandacht voor waarheid en vrijheid voor iedereen wist hij veel teweeg te brengen. Zijn reizen naar Polen en het diplomatieke werk van de Kerk hebben bijgedragen tot het ten val brengen van het communisme in Oost-Europa. Zijn felle maar vreedzame strijd hiervoor maakte hem niet bij iedereen geliefd: op 13 mei 1981 overleefde hij ternauwernood een aanslag op zijn leven.
Jongeren
Twee jaar later nodigde de Paus jonge katholieken uit de hele wereld uit om in april 1984 naar Rome te komen voor een ontmoeting van gebed, uitwisseling en vreugde. Het jaar daarop riep hij Palmzondag uit tot een jaarlijks terugkerende Wereldjongerendag (20 dec. 1985). Geen andere Paus heeft zoveel mensen op de been weten te brengen als Johannes Paulus II. Tijdens de Wereldjongerendag in Manila in 1995 kwamen zelfs meer dan 5 miljoen mensen bij elkaar. “John Paul II, we love you!” scandeerde de enthousiaste menigte. “Ik ben een oude man” antwoordde de hij. En de menigte riep: “Lolek, Lolek!” Waarop de Paus met gevoel voor humor reageerde: “Lolek is niet serieus, Johannes Paulus II is te serieus. Noem me maar Karol!”
Zijn boodschap was duidelijk maar niet eenvoudig. Keer op keer riep hij zijn toehoorders op om zich volledig toe te wijden aan Christus en de consequenties daarvan voor hun leven te aanvaarden. Toch bleven de (jonge) mensen komen om naar hem te luisteren. In zijn enthousiasme week hij regelmatig af van zijn geschreven tekst, tot wanhoop van zijn naaste medewerkers. Met een opmerking als ‘terug naar de tekst’ riep hij zichzelf dan weer tot de orde (Bijv. 13 jan. 1995).
Voorbeelden van belangrijke onderwerpen van zijn onderricht zijn het belang van het gebed, de christelijke roeping, de verdediging van het recht op leven voor iedereen, ook voor de allerzwaksten, en de waardigheid van de mens, die wordt aangetast door verdrukking, verslaving en consumisme. Hij verkondigde de boodschap van Jezus in termen van waarheid, vrede, geloof, vrijheid, geen angst, hoop en bovenal liefde.
Tijdens het pontificaat van Paus Johannes Paulus II groeide de morele invloed van de Kerk. Hij wilde dat de Kerk antwoord gaf op vele moderne uitdagingen. Hij startte een wereldwijde nieuwe evangelisatie, gebruikmakend van moderne technologie en communicatiemiddelen. De Heilige Stoel kreeg met steeds meer landen een diplomatieke relatie. De stellingname van de Kerk bij onderwerpen als vrede, de wereldbevolking, de waardigheid en rechten van de mens, de positie van minderheden en de menselijke vrijheid is van groot belang voor de wereldpolitiek.
Charisma
Met zijn bijzondere charisma wist hij in de hele wereld mensen diep te raken. Zij herkenden iets van zichzelf in hem. Deze Paus was zowel dichter als arbeider, acteur als academicus, politiek activist als wereldleider. Hij keek met een open en vriendelijke blik de wereld in en kon zich laten raken door wat er om hem heen gebeurde. Velen herinneren zich nog de tederheid waarmee hij een baby kuste die hem uit het publiek werd aangereikt, maar ook de felheid waarmee hij tijdens het Angelus riep: “Nooit meer oorlog!” (16 mrt 2003). Daarbij was hij een eenvoudig man zonder pretenties, die ondanks zijn zware taken altijd zichzelf is gebleven, met aandacht voor de mensen om hem heen en een liefde voor toetjes en grapjes.
De ware bron van het charisma van Johannes Paulus II moet gezocht worden in zijn persoonlijke relatie met Christus. Alles wat hij zei en deed was daarop gebaseerd. De enige manier om deze mysticus te begrijpen is door te zien hoe hij zich in alles toevertrouwde aan God. Hij stond vroeg op om voldoende tijd te hebben voor zijn gebed. De gebedsintenties die hij uit de hele wereld ontving liet hij in de kapel leggen, zodat hij voor iedereen kon bidden. Het is vanwege zijn intieme relatie met Jezus, dat hij overal met passie over de liefde tot de Heer kon spreken in de straten, de kerken en de stadions van de wereld.
Een warm afscheid
Het jubileumjaar 2000 bracht een recordaantal van zo’n 25 miljoen pelgrims naar Rome. Tot de 2000 Nederlandse pelgrims herhaalde de Paus wat hij tijdens de Wereldjongerendag had gezegd, de Heilige Catherina van Siena (Brief 368) citerend: “Als jullie zullen zijn wat je moet zijn, zullen jullie de hele aarde in vuur en vlam zetten” (7 nov. 2000). Het was ook een jaar van zuivering, omdat de Paus vergeving vroeg voor de vele zaken die door mensen verkeerd waren gedaan in de geschiedenis van de Kerk.
Tijdens dit jaar was goed te zien dat hij op leeftijd kwam. Door zijn ziekte kon hij steeds minder goed lopen en kreeg hij moeite met spreken. Toch ging de Paus door en werd daarmee zelf een levend voorbeeld van de waardigheid van de mens, die niet afneemt door ziekte of ouderdom.
Paus Johannes Paulus II stierf op 2 april 2005, terwijl onder zijn raam op het St. Pietersplein duizenden gelovigen verzameld waren om voor hem te bidden. Dagenlang stond voor de St. Pieter een kilometerslange rij van mensen die persoonlijk afscheid wilden nemen van deze grote Paus. In totaal kwamen zo’n vier miljoen pelgrims naar Rome om hun genegenheid te tonen en voor de overleden Paus te bidden. Hij werd zaligverklaard op 1 mei 2011 door Paus Benedictus XVI en heiligverklaard op 27 april 2014 door Paus Franciscus.
[Cf. M. Remery, Open de deuren wijd voor Christus! De boodschap van de zalige Johannes Paulus II, Leiden 2011, ISBN 9789081766401, 1-11.]